'Chôn rau cắt rốn' hay 'Chôn nhau cắt rốn'?

Anh Lê Thành Nam có con học tiểu học tại Hà Nội cho rằng sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5 sử dụng sai thành ngữ.

Theo đó, môn Luyện từ và câu, bài Mở rộng vốn từ Tổ quốc (trang 18, sách Tiếng Việt 5/ tập 1, Nhà xuất bản Giáo dục, in tại Công ty Trần Phú, quận 1, TP.HCM, số xuất bản 1517/105-05) có bài tập câu 4 như sau:

Đặt câu với một trong những từ ngữ dưới đây:

a/ Quê hương

b/ Quê mẹ

c/ Quê cha đất tổ

d/ Nơi chôn rau cắt rốn

Phụ huynh này cho rằng đáp án đúng là câu d nhưng phải là "Nơi chôn nhau cắt rốn", chứ không phải "chôn rau cắt rốn".

Phụ huynh cho rằng sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 5 dùng thành ngữ "Nơi chôn rau cắt rốn" là chưa chuẩn xác. Ảnh: Quyên Quyên.

Trao đổi với Zing.vn, ông Nguyễn Văn Tùng - Phó tổng biên tập Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam - khẳng định: “Chôn rau cắt rốn” đúng.

Ông Tùng lý giải trong tiếng Việt, "rau" hoặc "nhau" là hai cách phát âm (hai biến thể ngữ âm) của cùng một từ chỉ bộ phận nối thai nhi với thành tử cung của mẹ qua dây rốn để cung cấp dinh dưỡng, bài tiết chất thải và trao đổi khí qua máu cho thai nhi.

Từ điển Tiếng Việt của Viện Ngôn ngữ học (Hoàng Phê chủ biên, Nhà xuất bản Đà Nẵng và Trung tâm Từ điển học, 2005) có cả hai mục từ "rau" và "nhau", và cho rằng rau là cách phát âm của phương ngữ (tr, 706, 822).

Tuy nhiên, cuốn Giải phẫu sinh lý, tập 2 của Bộ Y tế (Nhà xuất bản Y học, 1986) gọi bộ phận nêu trên là rau: “Thai phát triển do các tác động phối hợp của buồng trứng, của rau và của thùy trước tuyến yên” (trang 93); “Bản thân rau thai cũng tiết ra progesteron và estrogen” (trang 94).

Cuốn Thành ngữ học Tiếng Việt của Hoàng Văn Hành (Nhà xuất bản Khoa học Xã hội, 2015) chấp nhận cả hai thành ngữ "Chôn rau cắt rốn" và "Chôn nhau cắt rốn".

Còn Tố Hữu, nhà thơ bậc thầy về sử dụng ngôn ngữ dân gian, viết (Tố Hữu toàn tập, Nhà xuất bản Văn học, 2009, trang 224):

“Ai về thăm bưng biền Đồng Tháp,

Việt Bắc miền Nam, mồ ma giặc Pháp

Nơi chôn rau cắt rốn của ta!”

Từ những lập luận trên, ông Tùng cho rằng thành ngữ "Chôn rau cắt rốn" mà sách Tiếng Việt 5 cung cấp là đúng. Ở những địa phương quen gọi "rau" là "nhau", thầy cô có thể giải thích cho học sinh hiểu. Các em cũng có thể sử dụng cách gọi nào quen thuộc với mình.

Một chuyên gia ngôn ngữ học cho biết trong một số trường hợp, ngôn ngữ có sự biến âm giữa chuẩn mực và âm địa phương.

Với trường hợp "chôn rau cắt rốn" hay "chôn nhau cắt rốn", ông nhận định đây là hai biến thể của một thành ngữ, không thể phân biệt đúng - sai một cách cứng nhắc.

Nguồn: Gia Đình Việt Nam