Truyện cổ tích: Sự tích hồ ba bể

Vào thời ấy, ở Xã Nam Mẫu có tổ chức một hội tên là “Vô già” để thờ phật. Mọi người đều nô nức đi tham dự, ai ai cũng đều lo ăn chay, niệm phật và năng thả phóng sinh những loài như chim, cá... để cầu phước trong mấy ngày hội.

Vào hôm hội chính thức mở, có một bà già ăn mày không biết từ đâu xuất hiện vớ bộ dạng rất kì dị và gớm ghiếc. Bộ quần áo rách rưới và cũ nát cả bà ăn mày không còn đủ để che được thân hình gầy gò và lở loét của bà. Từ những vết lở loét bốc ra một mùi hôi thói nồng nặc như mùi con vật bị thối rữa rất khó chịu. Đến đâu, bà ăn mày cũng nói thều thào vài câu: “Tôi đói lắm, các ông các bà ơi!”. Rồi bà ăn mày cầm cái bát sứt chìa ra và xin với vẻ khẩn cầu.

Nhưng xin mãi, xin mãi tới chiều mà bà ăn mày vẫn không xin được chút gì. Đến đâu bà cũng bị người ta xua đuổi, những cô gái trẻ tuổi thì coi bà như là một mụ ăn mày bị hủi nên trốn bà như trốn một người bị bệnh dịch. Hễ thấy bà xuất hiện ở đâu là họ lại chạy toán loạn sang chỗ khác để tránh. Mấy bà lớn tuổi hơn đang lễ phật thì tỏ thái độ vô cùng bực tức khi bà ăn mày tiến gần lại họ. Đang niệm những tiếng “Nam mô a di đà phật” nhưng họ dừng lại và quay ra mắng bà ăn mày xối xả. Về sau bọn hương lý và sai tuần phu đuổi bà ăn mày đi. Chúng dùng roi quất vào bà những trận mưa roi, vì quá đau nên bà ăn mày đành phải lê mình ra khỏi đám hội.

Sau khi đi ra khỏi đám hội, bà ăn mày lại bước vào thôn xóm để xin ăn. Cũng như những người ở đám hội kia, khi bà bước vào nhà ai xin ăn thì họ đều nghi bà là bị hủi và xua đuổi bà đi. Một số nhà có điều kiện thì đóng chặt cửa lại và thả chó ra để bà ăn mày không dám tiến lại gần.

May sao, đi đến ngã ba thì bà lão ăn mày gặp hai mẹ con nọ vừa đi chợ về. Thấy bà lão ăn mày đói rách và tội nghiệp, hai mẹ con đưa bà lão ăn mày về nhà và lấy cơm cho bà lão ăn. Tối hôm đọ, trời cũng đã khá muộn, hai mẹ con đang ngủ thì bà lão ăn mày lại tới gõ cửa và xin hai mẹ con cho ngủ nhờ một đêm đến sáng mai sẽ đi. Hai mẹ con vui vẻ đưa bà lão ăn mày vào nhà, trải chiếu ở một cái chõng cho bà lão nghỉ ngơi. Còn hai mẹ con thì nằm tạm tại một chỗ khác.

Truyện cổ tích sự tích hồ ba bể (Ảnh bìa).

Bà lão ăn mày vừa ngả lưng xuống chõng là ngủ luôn, bà ta vừa ngủ vừa ngáy như sấm đánh bên tai. Hai mẹ con không ngủ được do tiếng ngáy của bà lão nên mở mắt ra. Không ngờ rằng hai mẹ con nhìn thấy trên cái chõng sáng rực lên trong bóng tối là một con rồng chứ không phải là bà lão ăn mày rách rưới.

Người mẹ rụng rời kinh hãi, nhưng vì chỗ ở của mình cách biệt với làng xóm, không biết kêu cứu ai, đành trùm chăn kín mít, phó mặc cho may rủi.

Nhưng đến sáng hôm sau, khi người mẹ nhìn ra chả thấy giao long đâu cả. Trên chõng, mụ ăn mày đã dậy và sắp sửa ra đi. Trước khi từ biệt, mụ bỗng lên tiếng:

- Chúng nó thờ Phật mà kỳ thực là buôn Phật. Chúng nó xứng đáng phải chịu trầm luân. Chỉ có mẹ con nhà ngươi là tốt bụng. Hãy cầm lấy gói tro này, nhớ rắc xung quanh chỗ ở và nội trong đêm hôm nay chớ đi đâu cả. Hoặc nếu có đi thì đưa nhau lên đỉnh núi cao mà tránh.

Người mẹ băn khoăn hỏi thêm:

- Nhưng làm thế nào để cứu mọi người được?

Người đàn bà ấy ngần ngừ hồi lâu rồi lấy từ trong áo một hạt thóc ra cắn tách đôi vỏ trấu đưa cho hai mẹ con và nói:

- Hai mảnh vỏ trấu này sẽ giúp hai mẹ con ngươi làm việc thiện.

Người mẹ toan hỏi thêm thì vụt một cái đã không thấy người đàn bà hủi đâu nữa. Hai mẹ con vội làm theo lời dặn rồi đi kể chuyện cho mấy người gần đó biết. Họ nghe nói chỉ mỉm cười cho là một chuyện bâng quơ.

Quả nhiên tối hôm đó giữa đám hội náo nhiệt, lúc thiện nam tín nữ đang tấp nập lễ bái thì bất ngờ có một dòng nước từ dưới đất phun lên chính giữa đàn tràng. Nước càng phun càng mạnh làm lở dần đất xung quanh. Người ta ngơ ngác không hiểu thế nào, tưởng là phép Phật hiển hiện nên càng vái lấy vái để. Nhưng dòng nước mỗi lúc một mạnh nuốt hết người và vật. Chỉ trong nháy mắt đã ngập bằng một cái ao. Thấy thế mọi người hoảng hốt bỏ cả lễ bái đua nhau chạy. Nhưng họ không thể chạy được nữa. Ở dưới chân họ đất nứt nẻ, rung động hất họ ngã xuống. Bỗng chốc một tiếng ầm dữ dội phát ra, đất đá, nhà cửa, người vật đều chỉm nghỉm, nước tung tóe mù trời. Một con giao long to lớn từ mặt nước nhô lên bay vòng quanh xã Nam-mẫu. Trong khi đó thì nền nhà, chuồng lợn, chuồng gà của mẹ con người đàn bà từ thiện kia mỗi lúc một nâng cao hơn mực nước.

Đau xót trước cảnh nước lụt, hai mẹ con đem hai mảnh vỏ trấu ra. Vừa đặt xuống nước, họ bỗng thấy hai mảnh vỏ biến ngay thành hai chiếc thuyền. Thế rồi, mặc gió mặc mưa, họ chèo đi mọi nơi cố sức vớt những người bị nạn.

Chỗ đất sụt ấy ngày nay là hồ Ba-bể ở Bắc cạn, còn cái nền nhà ấy tức là một hòn đảo nhỏ ở giữa hồ mà người địa phương gọi là Pò-già-mải.