Những nguy hiểm khi lạm dụng thuốc kháng sinh

Vậy sử dụng kháng sinh như thế nào là hợp lý và hậu quả của việc lạm dụng kháng sinh nguy hiểm ra sao? PV đã có cuộc trò chuyện với Bác sĩ Chu Hòa Sơn, hiện là Giảng viên trường cao đẳng Y Dược Pasteur để tìm ra câu trả lời.

Thưa bác sĩ, thế nào là lạm dụng kháng sinh?

Kháng sinh là một loại thuốc có khả năng kìm hãm hay tiêu diệt các loại vi khuẩn. Tuy nhiên, sự tiếp xúc lâu dài giữa vi khuẩn và kháng sinh có thể tạo ra các dòng vi khuẩn kháng thuốc và từ đó kháng sinh trở nên không hiệu quả với loại vi khuẩn đó nữa và con người phải đau đầu để tìm ra một loại kháng sinh mới.

Việc lạm dụng thuốc kháng sinh là rất nguy hiểm

Ngày nay do việc mua và sử dụng kháng sinh quá dễ dàng nên chỉ cần xuất hiện vài biểu hiện bất thường về sức khỏe như sốt, ho, sổ mũi là mọi người tự ý đến hiệu thuốc để mua kháng sinh, hay các bậc cha mẹ tự ý mua kháng sinh cho con mình sử dụng mà không cần biết con mình có nhiễm khuẩn hay không, trẻ em thì có phải uống liều như người lớn không và uống trong thời gian bao lâu là hợp lý.

Bên cạnh đó, các hiệu thuốc dễ dàng tự ý bán thuốc kháng sinh cho bệnh nhân mà không quan tâm bệnh nhân có toa của bác sĩ hay không, hay thậm chí bệnh nhân chỉ cần mang toa thuốc cũ, toa thuốc của người quen, hoặc chỉ cần bảo muốn mua thuốc kháng sinh là được.

Có nhiều loại bệnh lý khác nhau như bệnh miễn dịch, ngộ độc, bệnh chuyển hóa, bệnh nhiễm trùng v.v... Trong đó chỉ có bệnh nhiễm trùng là cần phải sử dụng kháng sinh. Trong các bệnh lý khác, sử dụng kháng sinh không những không giúp điều trị bệnh mà còn làm tăng tỷ lệ vi khuẩn kháng thuốc.
Trong hầu hết các trường hợp sốt, đau họng, sổ mũi đa số là do virus gây nên, và kháng sinh thì chỉ có hiệu quả trên vi khuẩn.

Thưa bác sĩ, lạm dụng kháng sinh có thể gây ra những hậu quả gì?

Không phải lúc nào vi khuẩn cũng gây hại cho cơ thể, có những loại vi khuẩn gây bệnh cũng có những loại vi khuẩn thường trú có lợi. Khi sử dụng kháng sinh bừa bãi, vi khuẩn có lợi cũng bị tiêu diệt, ví dụ như các vi khuẩn thường trú trong đường tiêu hóa, khi đó sẽ gây ra các triệu chứng rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy, đau bụng, buồn nôn, v.v...

Đối với các bệnh nhân hen suyễn dị ứng, kháng sinh cũng là một tác nhân kích thích. Nếu sử dụng kháng sinh quá bừa bãi có thể làm bệnh nhân, đặc biệt là trẻ nhỏ lên cơn hen cấp tính. Nhiều trường hợp trẻ em bị hen cấp tính vì bố mẹ lạm dụng thuốc kháng sinh cho con quá nhiều. Kháng sinh sau khi uống vào cơ thể sẽ được chuyển hóa qua gan hoặc qua thận, nếu sử dụng quá mức có thể gây ảnh hưởng xấu đến các cơ quan này, thậm chí dẫn đến suy gan, suy thận.

Hậu quả nghiêm trọng nhất của việc lạm dụng kháng sinh là tạo ra các chủng “siêu vi khuẩn” kháng thuốc. Các vi khuẩn này có thể tạo ra các cơ chế chống lại tác dụng của kháng sinh, khi đó kháng sinh không còn hiệu quả nữa và con người lại quay trở về điểm xuất phát như khi chưa tìm ra loại kháng sinh nào.

Thưa bác sĩ, sử dụng kháng sinh như thế nào là hợp lý?

Các lưu ý khi sử dụng kháng sinh như:

Chỉ sử dụng kháng sinh khi thực sự có nhiễm khuẩn. Muốn làm được việc này, bạn cần đến gặp bác sĩ khi có các biểu hiện bất thường của cơ thể để họ có thể chẩn đoán đúng nguyên nhân gây bệnh từ đó đưa ra giải pháp điều trị hợp lý.

Cùng một loại kháng sinh, nhưng với các đối tượng khác nhau thì kiểu sử dụng không giống nhau. Người bình thường sử dụng liều không giống như người suy gan hay suy thận, đặc biệt đối với trẻ nhỏ, trẻ em không phải là người lớn thu nhỏ nên không phải cứ chia nhỏ liều của người lớn cho trẻ em là đúng, bác sĩ cần phải tính liều thích hợp cho trẻ nhỏ theo các quy tắc đặc biệt.