Từng bước giúp con thoát khỏi nỗi ám ảnh bị bắt nạt

"Nhiều người nghĩ rằng phụ huynh đang làm quá lên để bảo vệ con. Nhưng khi tôi nói chuyện với những người 80 tuổi, họ nhớ rõ ai hành hạ mình thời đi học và cả tên của những đứa trẻ lớp một dám đứng lên bảo vệ họ khi đó. Đây là nỗi đau kéo dài suốt cuộc đời", Peggy Moss, tác giả người Canada chuyên đấu tranh cho trẻ bị bắt nạt nói trên Empowering Parents.

Không bậc làm cha làm mẹ nào muốn nghĩ về việc con bị bắt nạt khi đi học. Tuy nhiên, sự thật là hơn một nửa số trẻ có liên quan đến vấn nạn học đường này, từ thủ phạm, nạn nhân cho đến nhân chứng.

"Hãy lắng nghe con nói mà không tỏ ra giận dữ hay thất vọng. Đặt cảm xúc của bạn sang một bên, ngồi xuống và để con nói hết những ấm ức, sau đó thể hiện rằng bạn rất chú ý lắng nghe bằng cách nhắc lại câu chuyện con vừa kể", Sandra Hiller, quản lý khu vực London và đông nam nước Anh về dịch vụ gia đình đưa ra lời khuyên trên BullyingUK.

Câu hỏi hợp lý nên là "Con muốn mẹ giúp như thế nào?", hoặc "Điều gì sẽ làm con cảm thấy khá hơn trong tình huống này?", thay vì tự ý quyết định mọi việc ngay lập tức, khiến trẻ căng thẳng hơn và cảm giác bản thân không thể tự làm được việc gì.

Cùng với việc bị bắt nạt, nhiều trẻ sinh ra thói tự kỳ thị bản thân. Thực chất, những vết thương trên thân thể không thể đi mãi cùng năm tháng như những vết thương tinh thần. Trẻ cần được bố mẹ khẳng định "con không có lỗi gì cả", nhắc chúng biết rằng nhiều người nổi tiếng và thành công trên thế giới cũng từng bị bắt nạt.

Cách xử lý của bố mẹ khi con bị bắt nạt ảnh hưởng đến tính cách trẻ sau này. Ảnh:iStock

Đôi khi người ta nói những lời hằn học vì muốn nhìn thấy phản ứng nhất định từ người kia. Nếu con bạn không tỏ ra buồn bã vì những lời nói đó, những kẻ bắt nạt có nhiều khả năng dừng lại. Là nạn nhân không đồng nghĩa với yếu đuối, kẻ bắt nạt cũng không phải là kẻ mạnh. Đây là điều trẻ chưa thể tự ý thức được và do đó ngày càng thiếu tự tin. 

Để xây dựng sự tự tin, ngôn ngữ cơ thể và tông giọng đóng vai trò lớn. Bạn có thể cùng con chơi trò nhập vai để thử các tình huống bắt nạt, hướng dẫn con điều chỉnh thái độ.

Ngoài ra, khi trẻ không tham gia bất cứ hoạt động nào ngoài học tập, việc bị bắt nạt ở trường sẽ thống trị cuộc sống của chúng. Rob Parsons, diễn giả quốc tế về cuộc sống gia đình kiêm tác giả sách nuôi dạy con khuyên phụ huynh cho con tham gia một câu lạc bộ nào đó, tập kịch hoặc học võ tự vệ. Không chỉ giúp trẻ có cơ hội kết bạn mới, thời gian và tâm trí dành cho những hoạt động này làm giảm áp lực ở những môi trường khác.

Những điều cần tránh

Nếu bạn lập tức yêu cầu đến gặp hiệu trưởng, kẻ bắt nạt hoặc phụ huynh kẻ bắt nạt, trẻ sẽ tỏ ra vô cùng sợ hãi và tình hình có thể trở nên tệ hơn. "Đừng bảo con đánh lại bởi không giải quyết được vấn đề. Hơn nữa, với tâm lý của những đứa trẻ bị bắt nạt, phương án này càng làm tăng thêm sự căng thẳng", Sandra Hiller nói.

Một số phụ huynh gạt đi việc con bị bắt nạt, xem đó không phải chuyện đáng bận tâm. Tuy nhiên, nếu con lấy hết can đảm để thổ lộ câu chuyện, bạn không nên nói "đó là một phần của trưởng thành". Bảo con bỏ qua chuyện đó đồng nghĩa khẳng định việc bắt nạt phải được dung thứ, chứ không cần thiết phải ngừng lại. Điều này dễ khiến con bị bắt nạt nhiều hơn trong tương lai.

Đối phó với cảm xúc

Bạn có thể cảm thấy tức giận, đau đớn, tội lỗi, bất lực hay sợ hãi. Những ký ức khi còn là một đứa trẻ giúp bạn đồng cảm với con và có khả năng tìm ra giải pháp, nhưng cũng có thể cản trở cách nghĩ của bạn.

"Hãy chuẩn bị tâm lý để thừa nhận rằng bạn không biết gì và nhờ giúp đỡ qua Internet, gọi điện thoại đường dây nóng, hỏi nhà trường hoặc tìm sách để nghiên cứu", Lyndall Horton-James, nhà tư vấn giáo dục chống bắt nạt nói.

Bà cho biết thêm, truyền đạt với con về bắt nạt học đường chỉ một lần là không đủ. Nghiên cứu cho thấy khoảng 40% trẻ từng được bố mẹ nói chuyện về bắt nạt không thể nhớ những lời đã được nghe.

Cùng nhau học tập trong một môi trường là cơ hội lý tưởng để trẻ nói với nhau về chuyện bị bắt nạt. Do đó, bạn đừng buồn nếu con muốn tâm sự với bạn bè hay người lớn nào khác ở trường, câu lạc bộ về vấn đề của chúng. Ngược lại, bạn cũng có thể thảo luận một cách kín đáo với bạn của mình, nhưng tốt nhất là người bạn đó không có con học cùng trường với con bạn.

Nhận sự hỗ trợ từ nhà trường

Tất cả trường học được yêu cầu có chính sách chống bắt nạt. Một số trường hướng dẫn trẻ kỹ năng lắng nghe hoặc hòa giải tích cực để bạn bè có thể hỗ trợ nhau khi bị bắt nạt. Các trường trung học ở Anh, Mỹ có người cố vấn giúp xử lý vấn đề này, chủ yếu là giải tỏa tâm lý cho học sinh. 

Lyndall Horton-James khuyên bố mẹ nên chuẩn bị kỹ trước khi tiếp cận trường học về vấn đề con bị bắt nạt. Bạn cần liệt kê tất cả sự thật: chuyện gì đã xảy ra, xảy ra khi nào, những ai liên quan, những ai chứng kiến, con bạn đã làm gì để dẫn đến việc bị bắt nạt, dù đó chỉ là một lần hay nhiều lần.

Bạn đừng đến trường đột ngột, không báo trước. Mục đích chính là cùng hợp tác với trường và hãy làm rõ bạn đang tìm kiếm sự giúp đỡ.

Đổ lỗi cho trường là điều tối kỵ, bởi giáo viên thường là những người cuối cùng biết chuyện gì đang diễn ra. Những đứa trẻ đi bắt nạt đủ thông minh để không hành động trước mặt giáo viên. Trong khi đó, trình tự chia sẻ của người bị bắt nạt là "bạn bè đầu tiên, rồi đến bố mẹ, sau cùng mới là nhà trường".

Thái độ kiên nhẫn vô cùng quan trọng bởi trường cần thời gian để giải quyết vấn đề. Tuy nhiên, bạn phải giữ liên lạc với họ và sắp xếp một cuộc gặp mặt tiếp theo để nắm được tiến trình.

Trường hợp mọi nỗ lực không đạt kết quả

Khi việc bị bắt nạt kéo dài, phụ huynh nên viết nhật ký, ghi lại chi tiết mọi sự cố càng sớm càng tốt sau khi xảy ra, kèm thông tin ngày tháng, người chứng kiến, con bị tác động như thế nào, con kể lại với ai... Những cuộc gặp gỡ để giải quyết với nhà trường cũng cần được chi chép lại.

Nếu con bị thương, bố mẹ nên chụp ảnh vết thương, đồng thời đưa con đi gặp bác sĩ. Với vụ tấn công nghiêm trọng, bạn cần báo cảnh sát. 

Trường có nhiều lựa chọn để đối phó với nạn bắt nạt, bao gồm kỷ luật cảnh cáo, gặp mặt phụ huynh kẻ bắt nạt, đình chỉ hoặc đuổi học. Nếu không hài lòng với phản ứng của trường, bạn có thể phản ánh lên các cơ quan chức năng. Khi con tỏ ra quá sợ hãi, bạn cần trò chuyện nhẹ nhàng hoặc nhờ bác sĩ tâm lý can thiệp.

Việc bỏ cuộc trong trường hợp này không được khuyến khích. Hơn nữa, trừ khi bạn đang giáo dục tại nhà, việc cho con nghỉ học đột ngột là không hợp pháp. 

Nguồn: Gia đình Việt Nam